“Аутизми рақамӣ” чист?

“Аутизми рақамӣ” чист? Ин вобастагии аз ҳад зиёди одамон ба телефон ва технологияҳо фикрҳои зиёде ҳаст. Ин истилоҳ дар илми равоншиносӣ ҳамчун ташхиси расмӣ вуҷуд надорад.

Биёед каме муфассалтар дида бароем:

1. Баробари бедор шудан, фавран ба телефон нигаристан
Ин одат метавонад боиси камшавии диққат ба вазъияти воқеӣ дар оғози рӯз гардад. Масалан, бисёриҳо баробари чашм кушодан аввал телефонро мегиранд, хабарҳоро месанҷанд, ё дар шабакаҳои иҷтимоӣ ворид мешаванд. Ин амал, агар ҳар рӯз ва беист такрор шавад, метавонад боиси вобастагии бештар гардад ва хоби оромро низ халалдор кунад.

2. “Вибратсияи хаёлӣ” ё “фантомӣ”
Ин вақте рух медиҳад, ки одам гумон мекунад, телефонаш занг зада истодааст ё вибратсия дорад, аммо дар асл чунин чиз нест. Ин ҳолат метавонад нишон диҳад, ки зеҳни шахс аз ҳад зиёд ба сигнали телефон мутамарказ шудааст ва зеҳнаш ҳатто аломатҳои ғайривоқеиро ҳамчун сигнали телефон қабул мекунад.

3. Нафасгирӣ (ё рафтан) ба ҳоҷатхона бе телефон ғайриимкон аст
Дар асри муосир, бисёриҳо телефонро ҳамеша бо худ доранд, ҳатто дар ҷойҳои шахсӣ. Гарчанде ин шӯхиомез ба назар расад, вале нишон медиҳад, ки то кадом андоза техника дар ҳаёти шахсии мо ҷой гирифтааст.

4. Хӯрокхӯрӣ бо телефон ба ҷои суҳбат
Дар бисёр оилаҳо ё дӯстона, дар давоми хӯрокхӯрӣ низ ҳама ба экранҳои худ нигариста, муоширати рӯ ба рӯро фаромӯш мекунанд. Ин метавонад робитаҳои иҷтимоиро заиф гардонад ва ҳисси наздикиро кам кунад.

5. Изтироб (паника) аз тамом шудани батарея
Одамоне, ки вобастагии зиёд ба телефон доранд, бисёр вақт метарсанд, ки агар батарея тамом шавад, онҳо “аз олам канда” мешаванд. Ин тарс баъзан боиси стресс ё изтироби равонӣ мегардад.

6. Изтироб (паника) агар телефон дар хона фаромӯш шавад
Шояд бисёриҳо ин ҳолатро таҷриба карда бошанд, ки вақте телефонро дар хона фаромӯш мекунӣ, ҳис мекунӣ бе дастрасӣ мондаӣ. Ин ҳолат низ нишон медиҳад, ки мо то чӣ андоза ба телефон вобастаем.

Сабабҳо ва таъсироти эҳтимолӣ

Фишори рӯҳӣ ва стресс:
Вобастагии зиёди рақамӣ метавонад боиси хастагӣ, асабоният ва стресс шавад, зеро мағзи сар пайваста сигналҳои навро коркард мекунад.

Коҳиши муоширати воқеӣ:
Вақте одамон беш аз ҳад ба телефон таваҷҷуҳ мекунанд, суҳбати зинда, муносибатҳои оилавӣ ва иҷтимоӣ метавонанд камранг шаванд.

Мушкилиҳои хоб:
Ба телефон нигаристан дар вақти хоб ё пеш аз он метавонад ба сифати хоб таъсири манфӣ расонад. Нури кабуди экран хоби табииро халалдор мекунад.

Пастшавии фаъолият:
Агар вақт ва таваҷҷуҳи зиёдро барои телефон сарф кунем, ба корҳои муҳими рӯзмарра (таҳсил, кор, истироҳат) вақт камтар мемонад.

Чӣ тавр метавонем мувозинатро нигоҳ дорем?

1. Муддати истифодаи телефонро маҳдуд кардан
Барои худ қоида гузоштан, ки масалан, соатҳои муайян интернетро хомӯш мекунем ё ҳангоми хӯрокхӯрӣ телефонро канор мегузорем.

2. “Детокси рақамӣ” (Digital Detox)
Ҳар ҳафта ё ҳар моҳ як рӯз ё чанд соат телефон ва шабакаҳои иҷтимоиро тамоман истифода набурдан. Ин ба мағзи сар имконият медиҳад, ки ором шавад.

3. Истифодаи танзимот ва барномаҳои назоратӣ
Барномаҳое ҳастанд, ки миқдори вақти сарфшударо дар телефон сабт мекунанд ва ё дар ҳолатҳои зарурӣ блок мекунанд. Ин метавонад кумак кунад, ки истифодаи телефонро дар доираи мантиқӣ нигоҳ дорем.

4. Ҷои муносиб барои телефон
Кӯшиш кунем, ки телефонро дар ҷойҳои махсус монем (масалан, ҳангоми хоб дар хонаи дигар ё дар ҷойи дур аз бистар) ва ё дар вақти хӯрокхӯрӣ болои миз насозем.

5. Рушди завқҳои дигар
Варзиш, хондани китоб, машғулиятҳои эҷодӣ ё берун рафтан бо дӯстону оила. Ин ҳама роҳҳое ҳастанд, ки метавонанд диққатро аз телефон дур созанд ва ба ҳаёти воқеӣ бештар ворид кунанд.

Хулоса

Масъалаи “аутизми рақамӣ” дар воқеъ бештар як тарзи бозгӯй кардани вобастагии телефонист. Гарчанде калимаи “аутизм” дар инҷо ҳамчун ташхиси расмӣ истифода намешавад, вале мафҳумҳои номбаршуда моро водор месозанд, ки дар бораи истифодаи телефон эҳтиёткор бошем.

Манбаъ: Technokor